●مقدمه
توسعه فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی آثار بسیار مثبتی در عرصه های مختلف علمی، اجتماعی و اقتصادی جوامعی که از این فناوریهای بهره مناسب را برده اند گذاشته است. کارشناسان مسائل توسعه امروزه در بررسی شاخص های توسعه هرگز موارد خاص را موردتوجه قرار نمی دهند بلکه تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم هر یک از عوامل تاثیر گذار را در ترکیب با سایر عوامل مورد ارزیابی قرار می دهند.
تاثیر فزاینده ابزارهای کاربردی و علمی در فعالیت های مختلف جامعه علی الخصوص ساختارهای اقتصادی موجب ایجاد تحول و تجدید در نگرش سنتی به موضوع تجارت و بازار می شود . در این بین توسعه روز افزون اینترنت در کشورهای مختلف و اتصال تعداد زیادی ازمردم جهان به شبکه جهانی اینترنت و گسترش ارتباطات الکترونیکی بین افراد و سازمان های مختلف از طریق دنیای مجازی اینترنت بستری مناسب و مساعد برای برقرای مراودات تجاری و اقتصادی فراهم کرد.
در این میان و با توجه به تحولات عظیم صورت گرفته در ساختارهای اقتصادی و نظام های مالی نقش بانکها به عنوان ارگان های تاثیر گذار در اقتصاد بیش از پیش پر رنگ تر و مهم تر شده است و بنابر این می طلبد که بانکها نیز همگام با تحولات خود سر منشاء تحولات جدید تری باشند. با این دیدگاه که فناوری اطلاعات و کاربری های گوناگون رو به افزایش آن به عنوان ابزاری کارا با اقبال خوبی از جانب مدیران موسسات و سازمان های مالی قرار گرفته است لذا انگیزه بیشتری در مدیران اکثر سازمان های اقتصادی برای انطباق فعالیت های روز مره خود با قابلیت های فناوری اطلاعاتی و ارتباطی به وجود آمده است. که یکی از مهترین و دور اندیشانه ترین دلایل آن می تواند دستیابی به اهداف تجاری در سطح جهانی باشد.
با نکها نیز هیچگاه از این قاعده مستثنی نبوده و نیستند و ارائه شیوه های نوین خدمات بانکداری با بهره گیری از ابزاهای ارتباطی و اطلاعاتی گوناگون مورد توجه مدیران تمامی بانکهای کشور می باشد.
جریان فناوری گرایانه در بانکها که به عنوان اصلاحات موج سوم در نظام بانکی یاد می شود حاکی از دغدغه، توجه و نگاه تازه ای در زمینه مسائل اقتصادی و تجاری و به تبع آن مسائل بانکی می باشد. نباید این مسئله را از ذهن دور ساخت که تحولات معاصر جهانی به خصوص در عرصه اقتصاد حاصل همگرایی جریان ها و مسائل گوناگونی است و در این بین بانکداری نیز از تحولاتی همچون انقلاب اطلاعات، جریان سرمایه ، تحولات فناوری و تحولات سازمانی بی تاثر نبوده است.
استفاده ناقص و ناهمگون بانک‌های دولتی و خصوصی از ابزار و فناوری‌های مدرن ارتباطات، گرچه مشکلاتی را برای کاربران به‌وجود می‌آورد اما همگان هنوز امید دارند تا نظام بانکی تکانی به‌خود بدهد و خدمات الکترونیکی خود را بهبود بخشد. در این میان هنوز خدمات پیشرفته بانکی در دنیا هستند که در ایران به آن‌ها توجهی نشده است. بهبود خدمات ارایه شده فعلی و ارایه خدمات نوین الکترونیکی و اینترنتی گزینه‌ای است که باعث تحول عظیمی در رونق گرفتن سیستم بانکی و حرکت سریع‌تر آن در رسیدن به ایستگاه بانکداری الکترونیکی خواهد شد.
پیشرفت در فن آوری اطلاع رسانی و ارتباطات شبکه های اطلاعاتی جهت افزایش سرعت و کیفیت در ارائه خدمات، بانکداری را نیز تحت تأثیر خود قرار داده است. از نیمه قرن بیستم به بعد بانکداری دچار تحول عظیمی گشت و امروزه بانکها به مراکز پردازش اطلاعات تبدیل شده اند. با توسعه دو مفهوم پول الکترونیک و انتقال الکترونیکی منابع، مفهوم جدیدی تحت عنوان بانکداری الکترونیک مطرح شد. امروزه شیوه عرضه خدمات در بانکها با گسترش شبکه اینترنت و قابل دسترس بودن آن برای همگان متحول شده است. سیستم انتقال الکترونیکی وجوه از طریق ابزاری همچون کارتها یا کدها راه اندازی می شود که امکان دسترسی آسان به حسابهای شخصی را فراهم می کند.
بانکداری الکترونیک باعث گردیده است تا بانکها از قید زمان و مکان آزاد گردیده و خدمات خود را شبانه روزی در اختیار مشتریان خود قرار دهد.
بنابراین با داشتن یک دیدگاه اصلاح مدار در عرصه ارائه خدمات نوین بانکداری می توان اصلاحات راهبردی نظام های بانکی کشور را در سمت و سویی قرار داد که اولاً با تحولات و تغییرات جهانی همگام باشد و ثانیاً از جنبه ارگانیک و سازمانی این ظرفیت در ساختار علمی، فرهنکی و منابع انسانی بانکها برای پذیرش و انطباق سریع با شرایط جدید فراهم باشد.


●فصل اول:
بانکداری الکترونیک و علل عدم گسترش آن درایران(E-BANKING)
تعاریف مختلفی دررابطه با بانکداری الکترونیک وجود داردکه ازآن جمله می توان به تعاریف زیر اشاره کرد:
•بانکداری الکترونیک را می‌توان استفاده از تکنولوژی پیشرفته شبکه‌ها و مخابرات جهت انتقال منبع (پول) در سیستم بانکداری معرفی کرد.
•بانکداری الکترونیکی عبارت از ارائه کلیه خدمات بانکی به صورت الکترونیک و از طریق واسطه‌های ایمن و بدون نیاز به حضور فیزیکی مشتری.
•امکانی که از طریق کانال توزیع الکترونیک فراهم می‏شود و روی هم رفته به آن”بانکداری الکترونیک“می‏گویند.
•استفاده از ابزارهای نوین برای ارائه خدمات پولی و بانکی تعریف می کنیم.
•بانکداری الکترونیک در واقع اوج استفاده از تکنولوژی انفورماتیک در جهت حذف دو قید زمان و مکان از خدمات بانکی است.
الف – بانکداری دوگانه (Brick-and-Click)
که ترکیبی از کانال‌های تحویل الکترونیکی و بانکداری سنتی است. بانک‌هایی که فعالیت بانکداری مرسوم را که در آن خدمات بانکی با مراجعه مستقیم مشتریان و در محلی مانند اداره انجام می‌شود، همراه با ارائه خدمات بانکداری اینترنتی.
ب – بانک‌های مجازی (Virtual Bank)
بانکی است که صرفا تولیدات و خدمات خود را از طریق کانال‌های توزیع الکترونیکی بدون وجود شعبه انجام می‌دهند. این گونه بانک‌ها به دلیل صرفه‌جویی‌هایی که از هزینه‌های غیرمستقیم (Over head) بهره‌مند می‌شوند معمولا سودی بالاتر از حد متوسط ملی آن کشور پرداخت می‌کنند و صرفا در اینترنت موجود می‌باشند.


● رویکردهای بانکداری الکترونیک
الف – صفحات وب (وب جهان گستر)
ساده‌ترین شکل بانکداری الکترونیک که به منظور نمایش اطلاعات پیرامون بانک و محصولات و خدمات آن می‌باشد از طریق شبکه جهان وب (وب جهان گستر) می‌باشد. این صفحات امکان تعامل مشتریان و بانک را به منظور تبادل اطلاعات فراهم می‌آورد و همچنین وب به عنوان مکانیزمی برای رسیدگی به شکایات و پیشنهادهای مشتریان و به عنوان ابزاری به منظور توسعه ارتباطات تعاملی توسعه سیستم‌های فروش، توسعه خدمات جدید از قبیل پست الکترونیک و ... مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماهیت تعاملی کانال‌های الکترونیکی ارتباطات، این امکان را فراهم می‌آورد که احتمال به خاطر سپاری اطلاعات و ماندگاری آن در حافظه افراد افزایش یافته و در نتیجه مشارکت و همکاری مشتری با بانک بهبود یابد.
ب – بانکداری اینترنتی
بانکداری اینترنتی به معنی انجام تراکنش‌های بانکی و مالی به کمک اینترنت و تفاوت آن با سایر تراکنش‌های مالی شبکه‌های در نوع شبکه‌ای است که مورد استفاده قرار می‌گیرد، یعنی در بانکداری اینترنتی، اینترنت به عنوان شبکه گسترده جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به طور کلی طیف وظایف مالی که از طریق اینترنت قابل دسترسی است، عبارتند از:
۱ - نمایش حساب‌ها و صورتحساب‌ها، ۲ - صورتحساب‌های پرداخت ، ۳ - انتقال پول بین حساب‌ها ، ۴ - مشاهده ترتیب پردازش حساب‌ها ، ۵ - مشاهده تراکنش‌ها ، ۶ - ترتیب لیست‌ چک‌ها
ج- بانکداری خانگی
نوع دیگری از بانکداری الکترونیک، بانکداری خانگی و یا انجام امور بانکی از منزل می‌باشد. در این نوع از بانکداری دسترسی به اطلاعات حساب‌ها و خدمات بانکی از طریق کامپیوترهای شخصی و با استفاده از یک مودم و یک خط تلفن به علاوه یک نرم‌افزار کاربردی مالی و یا بانکی صورت می‌پذیرد. تفاوت عمده‌ای که بین این نوع از بانکداری و بانکداری اینترنتی وجود دارد در نوع شبکه‌ها مورد استفاده می‌باشد. در مجموع بانکداری اینترنتی به عنوان زیرمجموعه بانکداری خانگی است.
د- خدمات بانکی مبتنی بر تلویزیون
در این روش با استفاده از تلویزیون‌های ماهواره‌ای ارائه اطلاعات حساب‌های مشتریان بر روی صفحه تلویزیون آنها ارائه می‌شود. در سال ۱۹۹۷ آزمایش‌های علمی متعددی در مورد ارائه خدمات بانکی به خانه مشتریان از طریق تلویزیون صورت گرفته است. با به وجود آمدن تلویزیون‌های دیجیتالی و امکانات موجود در آن دامنه ارائه این‌گونه خدمات به سرعت افزایش یافته است. امتیاز عمده این نوع خدمات در این است که نیازمند استفاده از کامپیوترهای شخصی نبود و این امر توسعه بازاری این نوع سیستم‌ها را تشویق می‌کند. دو نمونه از این بانک‌ها عبارتند از HSBC، LIYED.
ه- بانکداری تلفنی
در بانکداری تلفنی مشتریان قادر خواهند بود که عملیات مالی خودشان را از طریق تلفن انجام دهند که این خدمات به دو طریق انجام می‌گیرد یکی بانکداری تلفنی مبتنی بر اپراتور انسانی و دیگری به طور اتوماتیک. در بانکداری الکترونیکی مبتنی بر اپراتور، یک فرد مسوول پاسخگویی و راهنمایی ارباب‌رجوع است که این امر به صورت شبانه‌روزی هزینه عملیاتی بالایی را در پی داشته و از کارایی و اثربخشی لازم برخوردار نخواهد بود اما در بانکداری الکترونیکی اتوماتیک این کار از طریق یک سیستم کامپیوتری پاسخگو انجام می‌گیرد.
در سیستم بانکداری از طریق موبایل این امکان برای مشتریان بانکها بوجد می آید تا خدمات و اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق تلفن همراه خود دریافت کنند و بدین صورت از مراجعه غیر ضروری آنها به شعب جلوگیری می شود. در این شیوه مشتری اطلاعات مربوط به تغییرات حساب خود را از بانک دریافت و دستوراتی مبنی بر انتقال وجه از حسابی به حساب دیگر را صادر می کند.
خدمات بانکداری الکترونیک را می توان به گروههای مختلفی همچون: بانکداری بر اساس شبکه( Net Base Banking ) ، بانکداری از طریق موبایل(Mobile banking ) ، عابر بانک ها(ATMs )، کارت های اعتباری و هوشمند(Credit& Smart Cards )، سیستم های پرداخت الکترونیکی(Electronic Payment Systems )، انتقال الکترونیکی وجوه و... تقسیم بندی کرد.
در حال حاضر از بارزترین خدمات بانکداری الکترونیک در ایران می توان به کارتهای بانکی( درداخل کشور) وSWIFT(بانکداری بین المللی) و حساب جاری الکترونیک(سیبا) اشاره نمود.


● کارتهای بانکی:
در سالهای اخیر اکثر بانکهای کشور اقدام به ارائه خدمات مربوط به کارتهای بانکی نموده اند. کارتهای بانکی بدون شک وسیله ای جهت مبادله می باشند. به عبارت دیگرآنها وظیفه اول پول را انجام میدهند. کارتهای مذکور به دو گروه اعتباری ۸ و کارتهای بدهکار ۹ تقسیم میشود.
کارتهای اعتباری وسیله ای برای پرداخت می باشند ولی به عنوان پول مد نظر قرار نمی گیرند چرا که:
اولاً: کارت اعتباری توانائی از بین بردن یک بدهی را ندارد . اگر شما یک بلیط هواپیما توسط کارت اعتباری خریداری کنید شما بدهی خود را به شرکت صادر کننده کارت اعتباری انتقال داده اید.
ثانیاً: فرض کنید شما می خواهید با کارت اعتباری خرید کنید. خرید خود را انجام می دهید و سپس پائین برگه فروش را امضأ می کنید.آیا این روش همان استفاده از پول نقد است؟جواب منفی است. چن کارت اعتباری به عنوان ذخیره ارزش محسوب نمی گردد و قبل از اینکه خرید انجام گیرد هیچ اتفاقی رخ نداده است. شما هنگام خرید با کارت اعتباری در حال قرض کردن پول از بانک می باشید و به بانک دستور می دهید تا پول فروشنده را از محل پولی که شما قرق کردهاید پرداخت نماید. بعد از اینکه بانک پول فروشنده را پرداخت نمود در انتهای ماه برای شما صورتحساب می فرستد و به شما این فرصت را میدهد تا در همان موقع قرض خود را باز پرداخت نمائید و یا اینکه آن را بعداً همراه با سود متعلقه بپردازید . دارنده کارت بدهکارپس ازانتخاب کالای خود، کارت خود را ارائه داده و پائین برگه فروش را امضأ میکند ولی ازنظر ماهیتی این کارت شبیه چک می باشد چرا که وقتی از طریق آن معامله ای انجام میشود در واقع به بانک دستور داده می شود تا مبلغ مشخصی را از حساب دارنده برداشت نموده و به حساب پذیرنده کارت واریز نماید. کارت بدهکار مانند چک وسیله ای است برای استفاده از پولی که دارنده کارت قبلاً مالک آن بوده است.
صدور کارتهای بانکی در ایران با هدف تسهیل در امور دریافت و پرداخت پول نقد ، کاهش مسافرتهای درون شهری جهت دریافت و پرداخت پول نقد ، انجام امور حوالجات درون شهری و بین شهری ، ایجاد مراکز اعتباری و جذب نقدینگی برای کارتهای داخلی و همچنین کنترل بر خروج ارز و چگونگی استفاده از آن و رسوب مقادیر متنابهی ارز درسیستم بانکی کشور برای کارتهای بین المللی انجام پذیرد.
. خودپرداز یا عابر بانک دستگاهی الکترونیکی است که مشتری از طریق آن با کارت پولی که بانک صادر کرده، مبالغ محدودی وجه ‌نقد از موجودی حساب شخصی برداشت می‌کند و درموارد اندکی از فروشگاه‌ها خرید می‌کند.


● سوئیفت:
در سال ۱۳۷۱ ایران به صورت سوئیفت در آمد و درسال ۱۳۷۲ به شبکه بین المللی متصل گردید. دلیل عمده راه اندازی سریع سیستم سوئیفت استفاده از زیرساخت ها و سیستم های ارتباطی پیشرفته موجود در خارج از کشور بود.در حال حاضر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و بانک های ملی، صادرات، تجارت، سپه، ملت و بانک توسعه صادرات و بانک صنعت و معدن عضو شبکه بین المللی سوئیفت می باشند.تمامی اعضای سوئیفت در یکی از بانکهای سوئیفت دارای حساب می باشند ،و حق برداشت از این حسابها توسط اعضا به موسسه سوئیفت داده شده است . موسسه سوئیفت حق اشتراک سالانه اعضاء هزینه تجهیزات وجزواتی را که برای اعضاء ارسال میدارد را از این حسابها برداشت می نمایند.
بانکهای ایرانی در حال حاضر از انواع پیامهای سوئیفت از جمله پیامهای مربوط به حواله شخصی ، ارسال منابع بین بانکی و حساب به حساب ، پیامهای مربوط وام ، اعتبارات اسنادی وصولیها و پیامهای غیر مالی استفاده می نماید.
تعداد پیامهای ارسالی ایران از طریق سیستم سوئیفت در سالهای مختلف عبارتند از سال تعداد پیامها
۱۹۹۴ ۴۲۲۶۶
۱۹۹۵ ۱۲۶۰۳۰
۱۹۹۶ ۱۵۹۵۷۶
۱۹۹۷ ۲۲۲۴۵۶
▪منبع: قلعه بانی-علی محمد،مجله بررسیهای بازرگانی، شماره ۱۳۰
در مواردی که بانکهای عضو سوئیفت به تعهدات خود نسبت به بستانکار نمودن حساب اعضای دیگر عمل ننمایند این موسسات بین المللی می باشند که مرجع قضایی حل اینگونه اختلافات هستند و سوئیفت در این رابطه هیچگونه تعهدی بر عهده ندارد، چرا که موسسه مزبور تنها وظیفه انتقال پیامها را بر عهده دارد. به همین دلیل بعضی از بانکها صرفاً با دریافت یک پیام سوئیفتی اقدام به بستانکار نمودن حساب مشتری مورد نظر نمی کنند بلکه حتماً بایستی حساب آنها از طرف بانک ارسال کننده ی پیام در خارج از کشور بستانکار شود.


●سیستم حسابداری بانکداری الکترونیک:
با توجه به حذف دفاتر حسابداری درسیستم های الکترونیکی ، در ایران نیز به هنگام دریافت پول از دستگاههای ATM و یا EFTPOS موجود در شعب و یا خرید کالا از طریق دستگاههای EFTPOS نصب شده در فروشگاهها ویا بستانکار نمودن حساب دیگر موجود در سیستم ، حساب دارنده کارت به صورت آنی بدهکار می شود و در صورتی که دارنده کارت بخواهد حساب خود را با واریز پول از طریق EFTPOS بستانکار نماید این امر نیز به صورت آنی خواهد بود ولی اگر بخواهد این کار را از طریق دستگاه ATM انجام دهد به دلیل اینکه می بایستی پول مورد نظر را در پاکتهای مخصوص قرار داده و تحویل ATM بدهد لذا مسئولین ذیربط باید قبل از بستانکار نمودن حساب مشتریان ، پولهای فوق را شمارش ، سپس به حساب کارت مشتری واریز نماید ، لذا بستانکاری حساب حداقل ۲۴ ساعت بعد ازانجام خواهد شد.


● سیستم یکپارچه بانکی (سیبا)
سیستم یکپارچه بانکی سیبا، سیستمی است که اخیراً توسط بانک ملی ایران راه اندازی گردیده است.این سیستم تلفیقی از دو سیستم کارتهای بانکی (ملی کارت ) و حسابهای الکترونیکی می باشد. به عبارت دیگر حساب جاری (حساب چک) و حساب کارت مشتری هر دو در اصل یک حساب مشترک بوده و مشتری می تواند برای استفاده از حساب مزبور هم از دسته چک خود و هم کارت استفاده نماید.


● ضرورت توسعه بانکداری الکترونیک در ایران:
امروزه در ایران بانکداری الکترونیک به عنوان بخشی تفکیک ناپذیر از تجارت الکترونیک مطرح است و در اکثر کشورهای پیشرفته بانکها خدمات (on-line)را جهت مشتریان خود از طریق اینترنت فراهم آورده اند.رشد بانکداری الکترونیک دارای جهشی بی سابقه بوده است و تردیدی نیست که برای ورود به بازارهای جهانی و عضویت در سازمان تجارت جهانی داشتن نظام بانکی کارآمدی که بتواند با دقت ، و با تکنولوژی هم سطح با بانکهای پیشرفته رقابت نماید، ضروری است. اکنون در کشورهای پیشرفته دنیا مذاکرات خرید و فروش ، سفارش خرید، انتقال پول، حمل و نقل کالا و ترخیص از گمرکات به صورت الکترونیکی پشتیبانی می شود . نظام بانکداری ما طی بیست سال گذشته بنا به ضرورت ها و تفکراتی ، دولتی اداره شده و چنین مدیریتی یعنی اعمال رویه های تکلیفی و دستوری خسارت جبران ناپذیری به نظام اقتصادی کشور زده است . در نظام بانکی ما مشتری ساعتها در صف می ماند و زمان که ارزشمند ترین سرمایه آدمی است به بی اعتبار ترین ارزشها بدل گشته است.
مشتریان و کارکنان از وضع موجود ناراضی هستند . خدمات محدود و گران است . تولید کننده خدمت ، انگیزه ای برای خلاقیت خدمت ندارد. حاکمیت مدیریت دولتی بر بانکها و فقدان فضای رقابتی هر دو بنیان نظام بانکی را ویران کرده و مشتری به دلیل اینکه سود ناشی از مشارکت از طریق بانک کفایت حتی تورم رانمی کند در بیرون از سیستم بانکی مشارکت بهتری دارد.امروزه در بانکهای ایران به بیش از ۳۵ نوع خدمات مالی نمی توان اشاره کرد. با توجه به تنوع مدل های بانکداری دردنیا که روز به روز نیز بهینه میشود اگر نتوانیم از فرصت ها و بستر های موجود به نحو مطلوبی استفاده کنیم قطعاً در آینده نزدیک در ایران با چالش های بسیاری برای توسعه اقتصاد دیجیتالی که پایه و اساس آن را بانکداری الکترونیک تشکیل می دهد مواجه خواهیم شد.


● فرضیات:
چالش های قانونی و قضایی، عدم وجود آموزش و فرهنگ سازی نبود، سودلازم جهت توزیع کارت های اعتباری و... از عوامل مؤثر بر عدم گسترش بانکداری الکترونیک در ایران است.
عدم استفاده ی درست بانکها از فناوری جدید یکی ازموانع مهم پیشروی بانکداری الکترونیک است.
بخشی از مشکل به ضعف زیر ساخت‌های فنی برمی‌گردد، ولی تا زمانی که منافع بانک‌ها، مشتریان و سرویس‌دهندگان تامین نشود، امکان فراگیر شدن بانکداری الکترونیک نمی‌توان امید چندانی به فراگیر شدن بانکداری الکترونیک داشت.با این کار به تنها به چرخه بانکی وپولی یک زنجیره معیوب اضافه شده است. این تحقیق براساس منابع نوشته شده (کتاب ، سایتهای علمی وخبری و...) و بررسی از پژوهشکده بانک مرکزی درحدود بررسی عوامل تاثیرگذار در ایران طی ۱۰ سال گذشته انجام شده است.


● در مسیر حرکت به سمت بانکداری الکترونیک عنایت به موارد زیر اجتناب ناپذیر است:
•استفاده از فناوری پیشرفته اطلاع رسانی.
•تدوین قوانین ومقررات مورد نیاز با بانکداری الکترونیک
•تغییر زیر ساخت های فنی و تجهیزات مورد نیاز.
•آموزش کارکنان.
•آموزش مردم در جهت جلب اعتماد ، پذیرش و استفاده از روش های جدید.
•تغییر در سیستم ارائه خدمات بانکی به منظور ارائه خدمات سریع ، دقیق وصحیح به مشتریان.
•تغییر در ساختار عملیاتی بانکی و مطابقت با شکل الکترونیکی آن.
•کاهش شعب و حرکت به سمت بانکداری غیر حضوری جهت کاهش هزینه های سرمایه گذاری در ایجاد شعب، جلوگیری از اتلاف وقت و عدم نیاز به محدودیت در ساعات کار بانکها.
این که چرا ما در بانکداری الکترونیک پیشرفتی نداریم به خیلی از مسائل از جمله زیرساخت‌های انسانی و اجتماعی بازمی‌گردد تا زیرساخت‌های فنی. یکی از مشکلاتی که ما در بانکداری الکترونیک در ایران داریم آن است که در این نظام آدم‌ها برای ما شناسایی نمی‌شوند که این یکی از بزرگترین مشکلات شبکه بانکی است، جامعه ما دیجیتالی نیست و نمی‌توانیم افراد را شناسایی کنیم چون برای آنها کد نداریم.
بانکداری الکترونیکی هنوز در ایستگاه اول سرعت روز‌افزون قطار سریع‌السیر فناوری اطلاعات و ارتباطات در دنیا، در مواجهه با نظام دولتی بانک‌های خموده ایران دچار مشکلات متعددی است. هنوز مسیرهای زیادی ریل‌گذاری نشده است و چشم امید مردم همچنان به لوکوموتیورانان و سوزن‌بانان پیر و فرتوتی است که واگن‌های از کارافتاده سیستم بانکی کشور را هدایت می‌کنند. نظام بانکی کشور به تازگی نگاهی به حرکت سریع ابزار الکترونیکی انداخته و در پی اجرای آیین‌نامه‌ها و مصوباتی است که سال‌ها در انتظار اجرا هستند.در اصلاحات راهبردی فناوری مدارانه نظام های بانکی کشور بایستی بازنگری دقیق نسبت به کلیه اختارها و عناصر موجود در ساختارهای تراکنشی پولی و بانکی کشور صورت بگیرد تا بهترین ابزار و سرویس برای بهینه سازی جریان کار به سیستم تزریق شود.


● فصل دوم:
▪ روند اتوماسیون سیستم بانکی
در اواخر دهه ۱۳۶۰ بانک‌های کشور به اتوماسیون عملیات بانکی و رایانه‌ای کردن ارتباطات خود توجه ویژه‌ای نشان دادند. طرح جامع اتوماسیون بانکی نیز به‌عنوان یک الگو مورد بررسی قرار گرفت. حرکت به‌سوی بانکداری الکترونیکی در اوایل دهه ۷۰ آغاز شد و پس از آن کارت‌های اعتباری، خودپردازها، سیستم‌های گویا، استفاده از تلفن، SMS و ایمیل وارد خدمات نوین بانکی شد. سیستم شتاب یا شبکه تبادل اطلاعات بین ‌بانکی در سال ۱۳۸۱ ایجاد شد و مرحوم نوربخش رییس وقت بانک مرکزی نیز مجموعه مقررات حاکم برآن را به تصویب رساند.
شتاب با ایجاد ارتباط بین دستگاه‌های خودپرداز سه بانک صادرات، کشاورزی و توسعه صادرات آغاز به‌کار کرد و پس از آن دیگر بانک‌های دولتی و خصوصی نیز به این شبکه پیوستند. طرح سیبا، سپهر، مهر، جام و یا بانکداری ۲۴ ساعته یکی پس از دیگری با پیوستن به شبکه پرداخت یکپارچه، یک نظام هماهنگ برای پرداخت‌های خرد به‌وجود آوردند، گرچه هنوز هم مشکلات زیادی گریبانگیر دستگاه‌های مختلف خودپرداز و نحوه ارایه خدمات آن‌هاست.


● کارت‌های اعتباری صادر شده و دستگاه‌های خودپرداز (ATM)
۱۶ بانک دولتی و خصوصی در ایران در مجموع بیش از ۶۱۱۷ دستگاه خودپرداز در سطح کشور نصب و راه‌اندازی کرده‌اند. از این تعداد ۱۸۹۸ دستگاه در تهران و ۴۱۲۹ دستگاه در شهرستان‌ها نصب شده است. در این رده‌بندی بانک صادرات، رتبه اول نصب و راه‌اندازی دستگاه‌های خودپرداز را با رقمی در حدود ۱۱۳۱ دستگاه از آن خود کرده است. پس از آن بانک‌های ملت، سپه و ملی قرار دارند. بانک ملت ۱۱۲۲ شعبه خود را مجهز به خودپرداز کرده است و بانک سپه از ۸۶۵ و بانک ملی از ۸۳۷ دستگاه خودپرداز برای ارایه خدمات به مشتریان خود بهره می‌برند.
در میان بانک‌های خصوصی هم بانک سامان با نصب ۸۴ خودپرداز بر دیگران پیشی گرفته و به این نوع خدمت‌رسانی توجه بیشتری نشان داده است. نکته مهم دیگر تعداد کارت‌های اعتباری صادر شده توسط بانک‌ها برای استفاده از این تعداد خودپرداز در سرتاسر کشور است. تازه‌ترین آمارهای منتشر شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد که تا پایان شهریورماه سال جاری تعداد ۱۷ میلیون و ۱۲۲ هزار و ۸۲۸ کارت اعتباری توسط سیستم بانکی ایران صادر شده است. بانک ملی ایران که از نظر نصب دستگاه‌های خودپرداز در رتبه چهارم قرار دارد، رتبه نخست صدور کارت اعتباری را به‌خود اختصاص داده است. این بانک بیش از چهار میلیون و ۱۰۰ هزار و ۵۸۵ کارت اعتباری برای مشتریان خود صادر کرده است.دلیل تشکیل صف پشت دستگاه‌های خودپرداز بانک ملی نیز با یک حساب سرانگشتی روشن می‌شود. بانک ملی برای هر دستگاه خودپرداز خود چهار هزار و ۸۹۹ کارت اعتباری صادر کرده است. بانک صادرات با صدور سه میلیون و ۱۵۶ هزار و۶۰۲ کارت در رتبه دوم صدور کارت قرار دارد. نسبت صدور کارت اعتباری به یک دستگاه خودپرداز در این بانک نشان می‌دهد که بیش از دو هزار و ۷۹۰ نفر از مشتریان این بانک باید از یک دستگاه خودپرداز استفاده کنند.
بانک سپه که بیشتر طرف قرارداد نهادهای نظامی و انتظامی است، در مجموع دو میلیون و ۹۳۰ هزار و ۶۰۶ فقره کارت اعتباری صادر کرده است. بانک سپه که در هر دو رتبه‌بندی در مقام سوم قرار گرفته است، برای هر سه هزار و ۳۸۷ نفر از مشتریان دارنده عابربانک سپه یک دستگاه خودپرداز نصب کرده است. البته این آمار برای قدیمی‌ترین بانک کشور چندان رضایت‌بخش به‌نظر نمی‌رسد. آمار مربوط به بانک‌های خصوصی هم نشان‌دهنده نسبت‌های ناجور و غیراستاندارد است. بانک پارسیان به‌عنوان موفق‌ترین بانک خصوصی کشور در رتبه‌بندی صدور کارت اعتباری در جایگاه چهارم قرار گرفته است. این بانک از بسیاری از بانک‌های دولتی مثل تجارت، رفاه کارگران، ملت و... در مورد صدور کارت پیشی گرفته است.
فقط ۵۹ عدد دستگاه خودپرداز در شعب خود نصب کرده است. مشتریان این بانک خصوصی در یک تقسیم‌بندی ساده برای هر دستگاه خودپرداز یک گروه ۳۴ هزار و ۶۰۴ نفری را تشکیل می‌دهند. با توجه به سیستم نظام پرداخت هماهنگ در بین خودپردازها و امکان استفاده یک فرد با هر نوع کارت اعتباری از دستگاه‌های مختلف بانک‌ها در سرتاسر کشور، این آمار در عمل در بین کل دستگاه‌های خودپرداز تقسیم می‌شوند، اما نمی‌توان از آمار ۱۷ میلیون و ۱۲۲ هزار و ۸۲۸ کارت صادر شده در مقابل یکصد هزار و ۸۱۶ دستگاه خودپرداز یعنی ۸/۱۶۹ نفر برای هر دستگاه به‌راحتی گذشت.


● نصب پایانه فروش و سبقت بانک‌های خصوصی
پایانه‌های فروش به دستگاه‌هایی گفته می‌شود که امکان استفاده از کارت اعتباری به‌عنوان ابزار پرداخت، بدون نیاز به تبدیل موجودی به پول نقد را فراهم می‌کنند. این پایانه‌های فروش در فروشگاه‌ها و مراکز خرید و فروش برای سهولت در پرداخت نصب شده‌اند. طبق جداول آماری بانک مرکزی بانک‌های کشوری در مجموع بیش از ۱۰۰ هزار و ۸۱۶ پایانه فروش در مراکز دادوستد کالا نصب کرده‌اند که بانک پارسیان با در اختیار داشتن ۴۹ هزار و ۲۷۴ پایانه بیشترین سهم را در این امر داشته است. یک بانک خصوصی دیگر یعنی بانک سامان با نصب ۲۳ هزار و ۲۳۶ پایانه فروش در رتبه دوم قرار گرفته است. پس از آن نوبت یک بانک دولتی یعنی بانک صادرات با راه‌اندازی ۲۳ هزار و ۲۳۶ پایانه فروش است.
دو بانک خصوصی پارسیان و سامان با ارقام قابل توجه تعداد پایانه‌‌های فروش به تنهایی ۷۲ درصذ این دستگاه‌های نصب شده در فروشگاه‌های سرتاسر کشور را به‌خود اختصاص داده‌اند. طبق آمار برای هر ۹۹۲ نفر ایرانی، یک پایانه فروش نصب شده است. آمار جهانی نشان می‌دهد که استاندارد این ابزار بانکی یک پایانه فروش برای هر صد نفر است

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: